Кешкі қала — смартфонның алып экраны сияқты: оқиғалардың, беттердің, әңгімелердің шексіз лентасы. Жарық дисплейлері жастардың силуэттерін сипаттағандай — ылғыйда асығыс үстінде, құлақтарында құлаққаптар, әрқайсысы өз ағымымен, бірақ осының барлығы бірге мегаполистің жаңа портретін салады. Z буыны — екі әлемнің шекарасында өскендер: нақты және цифрлық, ал қала тек кеңістік қана емес, сонымен бірге өзін, бостандығын, түсінікті іздейтін өріс. Бірақ бүгінде қалада жас болу дегеніміз — арман, мақсатқа жеткізер мүмкіндік қанаттар ма? Не көзге көрінбес қысымның ауырлық сезімі ме?

«Кісілермен толы кешкі саябақтарда, жалғызжүрсемде өзімді жалғыз сезінбеймін», — дейді 21 жастағы Алина, студент және digital суретшісі. — «Қала — менің үйім, бірақ мен әрқашан достарыммен байланыстамын: біреуі көрші көшеде, екіншісі басқа елде, бірақ біз чатта біргеміз». Z буыны үшін жалғыздық-бұл үкім емес, өзін-өзі дамыту мен тәжірибе жасауға арналған кеңістік. Саналы жалғыздық, мәжбүрлі оқшауланудан гөрі жаңа қалыпты жағдайға айналды. Коворкингтерде, кофеханаларда, шатырларда және саябақтарда олар шағын топтарға жиналып, жобаларды талқылайды, стартаптарды бастайды және жаңа нәрселерді үйренеді. Коворкинг — бұл жай жұмыс орны емес, пікірлес адамдар үшін тартымдылық нүктесі, онда сіз өзіңіз бола аласыз және біртүрлі болып көрінуден қорықпайсыз. Мұнда таңдау еркіндігі бағаланады: құлаққаппен жұмыс істеу немесе таң атқанға дейін идеяларды талқылау, мансап құру немесе жай армандау.

Қала ұғымы Z буыны үшін тек география ғана емес, сонымен қатар олардың жеке басының бір бөлігі болып табылады. Урбанистер атап өткендей, бұл тиесіліліксезімін қалыптастыратын, тәжірибе жинақтауға және «мен қала тұрғынымын» байланысын құруға мүмкіндік беретін орта. Бірақ жаһандану және цифрлық коммуникация дәуірінде шекаралар бұлыңғыр: бүгінде жастар өздерінің мегаполисін ғана емес, «Жердің азаматтары» сияқты сезінуі мүмкін. «Мен Алматыда дүниеге келдім, бірақ менүшін Берлин немесе Сеул де өте жақсы таныс — себебі сол қалалардағы жастардың блогтарын көріп, музыкасынтыңдап, Discord-та сөйлесемін», — дейді 18 жастағы Тимур, диджей және студент. — «Бірақ менің қаламда ғана, өзімді шынымен сезіне аламын: сүйікті кофемнің қай жерде екенін, конькишілер қай жерде жиналатынын, таңды керемет жерде қарсы алуға болатынын білемін». Z буыны үшін қаланың шынайылық маңызы оның инфрақұрылымынан кем емес, әрқайсысының өзіндік «күш орындары», жергілікті әзілдер, кеңістікті ерекше ететін қалалық аңыздар бар.

Z буынына арналған қалалық сән — бұл өзін-өзі танудың, шаблондардан асып кетудің тәсілі. Мегаполис көшелерінде сіз бәрін таба аласыз: винтажды курткалар, арнайы кестеленген спорт аяқкиімдері, жарқын шаштар, пирсингтер, баспа маскалары. Бұл жай ғана стиль емес, визуалды манифест: «мен осындамын, мен басқамын және маған бәрібір». Көше сәні сұр және қарапайым наразылық тіліне айналады, бұл көпшіліктен ерекшеленудің және өзіңізді табудың тәсілі. Бірақ z үшін нағыз еркіндік майданы — digital-кеңістік. Мұнда олар өз брендтерін құрастырады, блогтар жүргізеді, әзілдер мен өнер нысандарын жасайды, достар мен махаббат іздейді. Виртуалды қалалар — TikTok, Instagram, Discord — нақты көшелер сияқты маңызды бола бастады. Алайда, дәл осы жерде цифрлық ортада жаңа қысым пайда болады: өзіңізді басқалармен салыстыру, лүпіл санымен жарысы, көрінбейтін стандарттарға сәйкес келмеу қорқынышы. Көбісі мойындайды: «кейде айналадағылардың бәрі сәтті, әдемі, қызықты болып көрінеді. Бұл қысым, бірақ сонымен бірге өзін, өмір мағынасын іздеуге итермелейді».

Астанадағы Достық көшесінің бойындағы коворкингте жас сәулетшілер, дизайнерлер, бағдарламашылар жиналады. «Мен үшін қала — бұл мүмкіндіктер кеңістігі», — дейді сәулетші 22 жастағы Арман. Мұнда сіз кез-келген адам бола аласыз: стартапты іске қосыңыз, көрме ұйымдастырыңыз, команда жинаңыз. Бірақ кейде сіз өзіңізді үлкен механизмде ұсақ құм түйірі сияқты сезінесіз: бәрі ынталанады, асығады және сіз көштен қалғыңыз келмейді». Міне, Ләйлә, 19 жаста, студент және тиктокер: «мен қаланы құлаққаппен аралап, атмосфераны ұстағанды ұнатамын. Кейде сіз көпшіліктің арасында жоғалып кеткіңіз келеді, ал кейде бәрі сізге көңіл аударғанын қалайсыз. Қала еркіндік береді, бірақ бір сәттерде бізге анық емес құпиялығымен үріктіреді. Өзіңізді жоғалтпау маңызды».

Z буыны үшін қала — бұл сахна мен лабиринт, шабыт көзі және тәуекел аймағы. Мұнда сіз еркін бола аласыз, бірақ қысымды сезіну оңай: салыстыру, күту, қарқын. Жастар сыртқы және ішкі арасындағы тепе-теңдікті сақтауға, өз мағыналарын іздеуге, көшелер мен цифрлық әлемдердің қиылысында жеке басын құруға үйренеді. Тек бір сұрақ: z буыны үшін қала нағыз жылы үй,  күш, еркіндік және өзін-өзі көрсету орнына айнала ма? Немесе мегаполис өзін мәңгілік іздеудің аренасы болып қала ма? Мүмкін, дәл осы ізденіс ішінде шынайы жастар мәдениеті пайда болмақ

Автор: Аида Ахметжанова